Ryzyko stanowi fundamentalną część ludzkiego życia. I tak chyba jest od tysięcy lat. Kiedyś towarzyszył nam strach przed dzikimi zwierzętami czy obcymi plemionami, dziś jego źródłem są bardziej przyziemne sprawy:
- podjęcie nowej pracy,
- przekroczenie osobistych granic,
- obstawianie wyniku gry.
Człowiek bez wątpienia lubi podejmować ryzyko. Dlaczego jednak tak się dzieje? Co nas pociąga w tego typu sytuacjach?
Zagadnieniem tym oczywiście zajmuje się psychologia i udzielenie odpowiedzi na powyższe pytania nie jest wcale takie proste. W grę wchodzą emocje, biochemia mózgu i indywidualne predyspozycje do poszukiwania nagrody. Niezależnie od tego, czy chodzi o możliwość sięgnięcia po jackpota w kasynie, czy o przypływ adrenaliny w trakcie zdobywania ośmiotysięcznika, nasza fascynacja ryzykiem kształtuje nasze motywacje i zachowanie w wielu innych obszarach życia.
Dreszczyk niepewności
Zdaniem badaczy niepewność odgrywa dużą rolę w zachowaniach ryzykownych. Gdy nie wiemy, co za chwilę się wydarzy, rośnie nasza ekscytacja. W obliczu niepewnych wyników układ nagrody w mózgu wchodzi na wyższe obroty. Perspektywa wygranej lub sukcesu wbrew przeciwnościom losu aktywuje uwalnianie dopaminy – neuroprzekaźnika, który w 1957 roku został jednoznacznie powiązany z układem przyjemności w mózgu.
Głód dopaminy przyciąga ludzi na całym świecie do kasyn. Na takich stronach, jak choćby energy casino, mogą oni legalnie obstawiać za niskie lub wysokie stawki na automatach hazardowych, rywalizować w grach stołowych na żywo. Na innych stronach obstawiać zakłady w wirtualnych sportach.
Dla wielu emocje wykraczają poza tradycyjny hazard. Osoby zainteresowane grami szukają podobnych doznań, których doświadczają podczas gry w ruletkę na żywo czy na automatach. Niepewność każdej sytuacji, która może przynieść pozytywne lub negatywne rozstrzygnięcie, przyciąga ich jak magnes.
Dlaczego podejmujemy ryzyko?
Ryzykowne zachowania są nie tylko źródłem adrenaliny. Często kierują nimi z pozoru niezwiązane w żaden sposób czynniki psychologiczne, takie jak aspiracje społeczne albo potrzeba rozwoju osobistego. Tysiące ludzi na całym świecie podejmuje ryzyko, ponieważ motywuje ich chęć udowodnienia czegoś sobie lub innym.
Przekraczanie fizycznych, emocjonalnych lub finansowych granic zapewnia poczucie spełnienia. Podejmując ryzyko, otwieramy się na możliwość porażki i sukcesu. Dla niektórych to ryzyko jest każdej ceny.
Ryzykowne zachowania kształtują wreszcie naszą tożsamość i poczucie "ja". Ludzie, którzy często angażują się w sytuacje wysokiego ryzyka, posiadają zwykle wyższą samoocenę. Widzą siebie odważnych. Kolejne sukcesy wzmacniają to poczucie: stajemy się dzielni i oceniamy samych siebie jako takich, którzy umieją radzić sobie z niepewnościami i chętnie stawiają czoła wyzwaniom.
Jednak nie wszyscy podchodzą do ryzyka w ten sam sposób. Niektórzy wolą go unikać, podczas gdy inni pojadą za nim na drugi koniec świata (na przykład by skoczyć na bungee z kilkuset metrów). Psychologowie uważają, że to zróżnicowanie można częściowo wyjaśnić indywidualnymi różnicami w tolerancji na ryzyko, w tym:
- genetyką,
- wychowaniem,
- osobistymi doświadczeniami.
Powyższe czynniki wpływają na nasze postrzeganie zachowań ryzykownych i decydują o tym, czy jesteśmy skłonni je ostatecznie podjąć.
Atrakcyjność hazardu na wysokie stawki
Jednym z obszarów, którym psychologowie szczególnie się interesują, jest hazard. Towarzyszy on ludzkości od zarania dziejów. Kręcą nas nie tylko potencjalne korzyści finansowe. W grach hazardowych szukamy również przysłowiowej adrenaliny. Hazard stanowi koktajl niepewności, nagrody i oczekiwania.
Możliwość wygranej lub przegranej utrzymują graczy "na krawędzi". Odczuwamy duże napięcie. Nie da się ukryć, iż jest ono potężnym motywatorem. Dla wielu liczy się sam udział w grze, nie tylko jej rezultat. Nawet niewielkie wygrane wywołują poczucie satysfakcji, wzmacniając zachowanie i zachęcając do dalszego uczestnictwa.
Z psychologicznego punktu widzenia warto wspomnieć o jeszcze jednym czynniku, a mianowicie o powtarzających się cyklach ryzyka i nagrody, które ściśle odzwierciedlają inne formy zachowań o wysokie stawki. Okazjonalne wygrane zapewniają pozytywne wzmocnienie, podczas gdy gracze racjonalizują ewentualne straty. W takiej pętli gracze nadal podejmują kolejne wyzwania, mając nadzieję, że następne losowanie odwróci szalę zwycięstwa na naszą korzyść.
Pomiędzy ryzykiem a nagrodą musi istnieć równowaga
Delikatny balans między ryzykiem a nagrodą sprawia, że gry hazardowe i inne zachowania z potencjalnie dużą wygraną lub stratą pozostają dla nas atrakcyjne. Ludzie są skłonni postawić coś cennego na szali ze względu na potencjalną wypłatę. Szansa na uzyskanie znaczącej nagrody wygrywa ze strachem przed stratą. Stąd też tysiące graczy ponownie sięga do portfela.
Towarzyszą temu dobrze opisane mechanizmy psychologiczne. Na przykład często przeceniamy swoje szanse na sukces. Innym zjawiskiem jest myślenie magiczne przy stole z blackjackiem.
Podsumowanie
Sposób, w jaki ryzyko jest przedstawiane w mediach czy w reklamach, również wpływa na nasze zachowania. Ludzie są bardziej skłonni do podejmowania ryzyka, gdy jest ono przedstawiane jako część wyzwania lub gry.
W grach o wysokie stawki w kasynie mamy skłonność do postrzegania ryzyka jako czegoś przyjemnego, nawet przy pełnej świadomości ewentualnej straty kasy. Ekscytacja związana z próbą pokonania przeciwności losu sprawia, że ludzie wracają po więcej.
I tak to się kręci – dziś do korzystania z gier hazardowych przyznaje się aż 37,5% dorosłych Polaków i liczba ta z roku na rok rośnie.
